Baselgias e religiun

In occasiun da la restoraziun l'an 1974/1975 ho il servezzan archeologic dal Grischun fat s-chevamaints e chatto restaunzas d'ün edifizi drizzo vers ost cun üna nev rectangulera ed ün cour in fuorma da fier d'chavagl. L'expert federel prof. Sennhauser ho dato quista baselgia pü veglia i'l ündeschevel tschientiner. Uschè cha's po cun granda sgürezza partir dal fat cha nossa vschinauncha d'eira populeda già intuorn l'an 1000, püprubabel già pü bod.

• ca. 11evel tschientiner: construcziun da la baselgia oriunda, scuvierta in occasiun d'ün s-chevamaint dal 1974/75

• 1356: La Baselgia Santa Maria vain manzuneda per la prüma vouta.

• 1491: construcziun nouva dal cour da la baselgia tres maister Steffan Klein

• 1556: introducziun da la refurmaziun; refurmatur in Engiadina: Petrus Paulus Vergerius

• 1681: renovaziun da la baselgia

• 1873: renovaziun da la baselgia

• 1904: construcziun da l'orgel actuel tres la firma Gross, Lucerna

• 1906: renovaziun da la baselgia

• 1972: inauguraziun da la nouva sunasencha (3. sain)

• 1975: renovaziun da la baselgia, s-chevamaints archeologics

• 1988: renovaziun da l'orgel tres la firma Kuhn, Männedorf

• 2020: restructuraziun dals contuorns e dal clucher «Baselgia sülla plazza»

Il fabricat gotic tardiv eira oriundamaing be orno cun ün clucheret. Il grand clucher es gnieu pür cul turissem. Giasts inglais regulers dal Julierhof haun finanzio dal 1878 il fabricat. Per la peja haun els survgnieu il dret d'ospitalited per lur cults divins anglicauns. A listess temp es eir gnida renoveda la baselgia. Il clucher es daspö lo in possess da la vschinauncha da Silvaplauna. Ün dals duos sains dal clucher deriva da la Baselgia San Niculo da Surlej chi d'eira gnida devasteda d'üna bouda dal 1834. Eir ils baunchs da lo haun chatto ün nouv adöver illa Baselgia San Rochus. Oriundamaing as rechattaiva il sunteri be güst davous la baselgia. Daspö 100 ans es quel uossa a l'ur da la vschinauncha vers Albanella.

Daspö 501 ans ho San Rochus passanto bgeras istorgias. A sun gnidas fattas renovaziuns i'ls ans 1904, 1951, 1976 e 1993. Dal 1986 sun gnidas sanedas las fatschedas e la fundamainta. Innumbrabels ed innumbrablas ravarendas haun druvo quist edifizi per lur celebraziuns e predgio giò da la chanzla. Pitschna ma bellina, perque eir pachifica e prüveda, uschè as preschainta la baselgia dadainsvart. Immez la maisa da battaisem, inua cha iffaunts gnivan e vegnan battagios e confirmos, inua cha vain celebreda la Sencha tschaina ed eir piglio cumgio. Quecò nu s'ho müdo neir zieva passa 500 ans. Il pitschen orgel da baselgia fo vibrer il local cun sieu cling unic. I'l center penda plain superbgia ün lampadari. Las fnestras daun culur al local. Ernst Rinderspacher eira ün artist da vaider da Basilea chi ho passanto sieus ultims ans da vita illa Val Fex. Grazcha a la lungia amicizcha cul ravarenda Ernst Schulthess es la baselgia gnida decoreda cun sias fnestras in culur. Rinderspacher ho lavuro cullas culuors da l'Engiadina, uschè cha scenas da l'evangeli sun colliedas cull'Engiadina. La baselgia figürescha i'l inventar chantunel dals edifizis degns da gnir protets ed es cotres suot protecziun da monumaints. La Baselgia San Rochus, ün lö speciel in vschinauncha, chi daro auncha bgers ans – spraunza annorums – la taimpra al purtret da la vschinauncha da Champfèr e battaro punctuelmaing las uras.

• 1521: construcziun da la baselgia

• 1878: renovaziun e construcziun dal clucher

• 1878: sain nouv: culo dal sain vegl e'l sain da la Chapella San Niculo

• 1951: renovaziun ed installaziun da trais fnestras cun pittüra sün vaider

Als 30 gün 1793 es la vschinaunchetta da Surlej gnida dannageda fermamaing d'ün'ovazun. Üna part da las chesas engiadinaisas massivas haun tgnieu püt a las ovatschas. Ma ils murütschs e'ls uigls s'haun implieus cun belma e greva u sun gnieus desdrüts. Per furtüna nun ho que do üngünas victimas. A Surlej vaiva que do già dal 1772 ün'ovazun pü granda e'ls abitants eiran fügieus cun lur bains movibels a Silvaplauna.

Las chesas devastedas sun gnidas sbudedas fin süllas ruinas chi d'eiran visiblas auncha bgers decennis. Il materiel druvabel es gnieu reütiliso per fabricher nouvas chesas a Silvaplauna. Las restaunzas da la Chapella San Niculo, fabricheda dal 1757, sun gnidas sbudedas pür dal 1955. Als 14 schner 1854 ho la cumünaunza vschinela da Silvaplauna decis da druver il sain da la baselgia da Surlej e'l sain pitschen da la baselgia da Champfèr per culer landrour ün sain grand. Quel eira previs per la baselgia da Champfèr.

• 1757: construcziun da la Chapella San Niculo a Surlej

• 1854: Il sain vain fundieu insembel cul sain pitschen da la baselgia da Champfèr per culer landrour ün sain grand per la Baselgia San Rochus.

• 1955: La ruina da la Chapella San Niculo a Surlej vain sbudeda.